परवा मित्रा बरोबर गप्पा मारताना सहज मी केलेल्या कामाचा पाढा वाचला गेला. मी सांगत असताना तो आवाक होउन ऐकत राहिला म्हणून हा पंक्तिप्रपंच...
माझ्या बाबतीत म्हणाल तर बराच आडवळणाचा प्रवास करत आजची उंची गाठली असेच म्हणावे लागेल. सुरवातच एका अतिशय कठीण अशा वातावरणात झाली पण फासे असे पडत गेले त्याने लढाऊ बाणा अंगात पुरेपुर मुरला. राहण्या योग्य परिसर नसून स्वबळावर हे प्राप्त केले. घरातील वातावरण जरा वेगळे होते तरीही आजपर्यंतचा प्रवास बिनदिक्कत, बेधडकपणे करता आला. लहानपण कसे सरले ते कळलेच नाही... खूप काही करता आले असते पण वेगळ्या वाटेवरच्या प्रवाशाला कोणी वाटाड्या मिळाला नाही... असो.
शिक्षण बंद करून कामाला लाग असा आदेश असून पुढील शैक्षणिक वाटचाल चालूच ठेवली. तो पर्यंत प्रेमात पडलो होतो. तिकडून दबाव होताच की ग्रॅज्युएट तरी किमान व्हायला हवे..डोंगरात भटकंती करायचे वेड त्याच सुमारास लागले. नवीन ओळखी होत होत्या पण पुढे काय करणार हा प्रश्न आ वासून समोर उभा राहत असे. दहावी नंतर शिक्षणासाठी घरातून एक रूपयांची मदत नव्हती तशी आमची शैक्षणिक प्रगती यतातथा होती. पण बाकीच्या कालाकांड्या कमी नव्हत्या. डोंगराच्या कुशीत फिरून एक मात्र झाले... शरीराचा कस निघाला तद्वतच कणखर मनाचा पाया पक्का झाला. आलेल्या समस्येला तोंड देण्यासाठी मन तयार होत गेले शिक्षण चालू असताना पैसे ही कमवायला लागलो त्यामुळे पैशाची किंमत काॅलेज जीवनात कळून चुकली आणि धंदाच करायचा ह्याची मुहूर्तमेढ रोवली गेली. मुंबई - पुणे अपडाऊन करता करता एक महानगर परीचयाचे होउन गेले ते आजतागायत त्या महानगराची कधी भीती वाटलीच नाही. हा प्रवास जितका सोपा वाटतो तितका खचितच नव्हता. अनेकदा मानहानीचे प्रसंग येउन गेले पण आमची मानसिकता इतकी खतरनाक मुशीतून तयार झाली असल्याने म्हणा हवं तर पण आम्ही ते सहज पचवले.
ग्रॅज्युएट झाल्यावर एका सिगरेट कंपनीत का कोणास ठाऊक ! मी नोकरी पत्करली इथूनच पुढील दोन वर्ष निरनिराळे अनुभव घेत, गावे फिरत काढली. घरापासून लांब रहायची सवय इथे अंगी बाणली गेली. आजवरचे घरगुती नखरे गळून पडायला हीच नोकरी कारणीभूत ठरली. ताटात काही समोर आले तरी गपगुमान खायचे भान ह्या नोकरीने दिले. कष्ट, मेहनत ह्या शब्दांची खरी ओळख इथली बरं का....
ह्या कालावधीत काही काळ डोंगराची साथ सुटली होती पण पुढील आयुष्यात उपयोगी पडेल असा कसदार जीवनानुभव मिळत होता.
मोठ्या कंपन्याचे काम कसे चालते हे इथे शिकायला मिळाले. पण इथे माझे मन रमेनासे
झाल्यावर मी या नोकरीला रामराम ठोकला. परत पुढे काय हा प्रश्न होताच. एखाद दोन फुटकळ मुलाखती नंतर एका कागद विकायच्या कंपनीत पुण्यात काम पत्करले पण इथेही मला म्हणावे तसे वातावरण नसल्याने मी बाहेर पडलो अतिशय तुटपुंज्या पगारात मी काम केलेली ती गंमतशीर नोकरी होती. इथे काम करताना मला त्याच काळात आमच्या मित्राच्या कंपनीत काम करायचा योग आला डोंगरात फिरायला मिळणार ह्या एकाच बाबीने मी ही नोकरी सुरू केली. सर्वात जास्त काळ काम केलेल्या पैकी ही नोकरी होती. धरसोड करत करत माझा प्रवास चालू होता. मधेच अहमदाबाद येथून ड्रेस मटेरियल आणून विकण्याचा पण निष्फळ प्रयत्न करून झाला कारण सर्व माल खपवून जेव्हा पुढची ऑर्डर आणायची वेळ आली तेव्हा गुजरातला भुकंपाने धक्का दिला होता. हा ही मार्ग बंद झाल्याने परत नोकरी करणे आलेच तरीही निराश न होता आम्ही उभयतांनी कोकणात एक निसर्ग शिबीर चालवण्याचा उद्योग आरंभला. तो पर्यंत लग्न झाले होते हीचे स्त्रीधन बॅकेत ठेवून दोन मित्रांना बरोबर घेउन काही कर्ज करून ह्या उद्योगात उडी घेतली होती. पण जागा नातेवाईकांची असल्याने मर्यादा येत होत्या आणि एक दिवस जागा विक्रीचे फर्मान निघालेच आमचा दिड वर्ष चाललेला प्रकल्प बासनात गुंडाळून आम्ही बाहेर पडलो... पुनश्च काय करायचे हा प्रश्न होताच. मित्राकडे काही दिवस काम करून महीन्याकाठी खूप रक्कम मिळत होती असेही नव्हते. पण बुडत्याला काडीचा आधार होता इतकेच.
इथे मी थोडेथोडके नव्हे तब्बल पाचशे आऊटडोअर प्रोग्राम केले पण माझे अनुभव विश्व समृध्द करायचा मान मी ह्या काळाला देईन. बर्‍याच अनावश्यक गोष्टी आपण घेऊन जगत असतो ते फेकून देऊन पुढे जाण्यासाठीचे कसब इथे मला मिळाले. दरम्यान बंगलोर स्थित "आस्था फाऊंडेशन" मध्ये मानवी स्वभाव शास्त्राचा एक छोट्याश्या प्रोग्राम ने विचारांची दिशा बदलली खूप दिवस निर्णय घेण्यासाठी दचकणारा मी अंतर्बाह्य बदलून गेलो. मी ही देखील नोकरी सोडण्याचा निर्णय घेतला पण असे निर्णय घेताना त्याची जबाबदारी ही तुमचीच असते हे भान कायम ठेवावे लागते. आता पुन्हा एकदा पुढे काय हा प्रश्न होताच. एक वर्ष मी तसाच फिरत होतो मिळेल ते काम करत होतो. आमच्या दोघात तिसरा आला होता खर्च तर कमी करून चालणार नव्हते. जो कोणी बोलेवेल जे असेल ते काम करून दिवस जात होते. स्वप्न तर खूप मोठी होती पण दूरदूर पर्यंत काही चमत्कारिक घडेल ह्याचा मागमूस नव्हता. कधी कधी निराशेचे ढग विचारांच्या मध्ये गर्दी करत.. काही चांगले आपल्या आयुष्यात घडणार नाही असा विचार सतत मनाला बोचणी लावायचा पण परीस्थिती समोर हार मानून काहीच फायदा नव्हता. मन काही ना काही कामात गुंतलेले असेल हेच मी पहायचो ह्याच काळात मी मातीतून शिल्प करायचा सपाटा लावला. माझ्या निराश मनावर शलाकाने अनेकदा फुंकर घालून घालमेल कमी करण्यासाठी प्रयत्न केले.
शलाकाची मार्गक्रमणा सूरू होतीच तिने पण काही निर्णय घेउन नोकरी बदलली धावपळ फार होत होती पण इलाज नव्हता. साधारण एक वर्षभर बिन नोकरीचा मी फिरत होतो त्यातही मटण व चिकन करून कीलो वर विकायची शक्कल लढवली आणि शलाकाच्या सुगरण हाताची चव काही लोकांपर्यत पोचवली पण ह्याला मर्यादा होत्या आणि त्या वेळीच ओळखून आम्ही थांबलो. इतके सर्व सुरू असताना मला एका प्रतिथयश संस्थेत नोकरी करायची संधी आली मी पण क्षणाचाही विलंब न करता तिथे नोकरी पकडली ते साल होते 2006. मी प्रकल्प व्यवस्थापक ह्या पदावर काम करायला सुरुवात केली. दोन तीन वर्षात माझी स्वप्न एका मागोमाग पूर्ण होताना मला पहायला मिळाली अर्थात शलाकाच्या मदती शिवाय हे सर्व होणे निव्वळ अशक्य होते. माझे अर्धवट राहिलेले शिक्षण पण मी ह्या कालावधीत पूर्ण केले एक स्थिरता आली होती. बर्‍याच आघाड्यांवर आलेले अपयश धुवून टाकता आले ते फक्त आणि फक्त ह्या नोकरीच्या बळावर.
2014 पर्यंत मी ह्या संस्थेत इमाने इतबारे सेवा केली. हे सर्व होत असताना शलाकाच्या व्यवसायाने देखील वेग पकडला होता. माझ्यातला पण बिझनेस किडा परत जागृत व्हायला लागला होता. नोकरीत मिळत असलेल्या पगारावर पाणी सोडून मी वेगळी वाट निवडायचा माझा विचार तिला बोलून दाखवला पण नियमित येणारे उत्पन्न सोडून मी अनियमित उत्पन्न स्त्रोताचा विचार करत होतो आताशा खर्च ही खूप वाढले असल्याने हा विचार सकृतदर्शनी मुर्खपणाचा दिसत होता पण माझे मन मानत नव्हते आणि शरीर अजून मेहनतीला तयार होते. खूप विचाराअंती मी ती नोकरी 2014 साली माझ्या वाढदिवसाला सोडली.... आयुष्यातील एका निर्णायक टप्प्यावर मी होतो. वयाची चाळीशी पूर्ण झालेली बरीच झेंगटं मागे असताना मी हा निर्णय घेतला होता आप्त स्वकीय एका धक्क्याला सामोरे जात होते. माझे माझ्या पुढच्या वाटचालीकडे डोळे लागले होते. हीच्या व्यवसायात माझा कितपत उपयोग होणार हे प्रश्न चिन्ह समोर होतेच मी मनुष्यबळ विकासाचा केलेला अभ्यासक्रम इथे शून्य उपयोगी होता. पण मी आधीच ठरवल्या प्रमाणे आम्ही दुकान भाडेतत्वावर घेऊन चालवायचे असे ठरले. ही आघाडी संपूर्णपणे मी पेलायची असा ऊभयता निर्णय घेउन शोधाशोध सुरू केली आणि आम्ही एक दुकान ठरवले हे करत असताना आम्हाला जोशी काकांची मदत झाली त्यांनी दाखवलेल्या मार्गदर्शनाचा लाभ झाला इतकी वर्षे न झालेल्या परीसाचा स्पर्श मला झाला त्यांच्या ओळखीने आम्हाला एका उत्पादनाची पुणे शहराची विक्री साखळी तयार करण्याची संधी मिळाली. अर्थात त्यासाठीचे प्रशिक्षण घेऊन मी तो जोड व्यवसाय म्हणून सुरवात केली खरी पण पुढच्या एक वर्षाचा मेळ काही केल्या बसला नाही... आमचा दुकानाचा निर्णय चुकला होता आर्थिक गणिते हाताबाहेर जात होती. दर महिन्याला भाडे भरताना नाकीनऊ येत होते. निर्णय फिरवून आम्ही दुसरे दुकान शोधले आणि लगोलग बस्तान हलवले. नवीन दुकानात जागा कमी असली तरी ग्राहक येण्यास सुरवात झाली आणि आमची दुकानदारी मार्गी लागली.
महीन्या भरात जरा मेळ बसतोय हे लक्षात आल्यावर आमचा विश्वास वाढला. अजूनही बराच लांबचा पल्ला गाठायचा आहे. ही तर सुरुवात आहे. ग्राहक सेवा हा ध्यास धरून वाटचाल करायची आहे.
थोडक्यात काय तर आपले नशीब घडवण्याची कला ही आपल्या पाशी असतेच फक्त डोळस वृत्तीने त्या कडे बघायला पाहिजे. माझ्या सारखा जीवन प्रवास सगळ्याचा होईलच असे कुठलेही गृहीतक मी मांडत नाहीये. माणसा गणीक जीवन जगण्याची उमेद ही वेगळी असते कदाचित माझ्या पेक्षा जास्त टक्के टोणपे खाल्लेली मंडळी समाजात नक्कीच असतील पण माझ्या जीवन गाण्याचा प्रवास वाचून न जाणो एखाद्या निराश मनाला उभारी मिळेल तरच ह्या लेखन प्रपंचाचा उद्देश सार्थकी लागेल...
